In de vorige blog besprak ik de eerste punt van de Relatie-schijf van 5: Samen (weer) leuke dingen doen en beleven. In deze blog ga ik verder in op de Relatie Schijf van Vijf en dan met name op de andere vier ingrediënten die je kunnen helpen om jullie relatie bruisend te krijgen of houden.
Schijf van Vijf punt twee: Individueel dingen doen en beleven
Naast weer leuke dingen samen doen, is het belangrijk dat beide partners ook de ruimte nemen en van elkaar gegund krijgen om eigen avonturen beleven. De beroemde psycholoog David Schnarch heeft een punt gemaakt van hoe partners alleen vanuit een gezond egoïsme, voldoende gedifferentieerd kunnen zijn om met elkaar een gezonde spannende relatie te onderhouden. In eenvoudig Nederlands: alleen als je voldoende van jezelf houdt, kun je van de ander houden. Hij legt dus niet zozeer de nadruk op symbiose en versmelting -het ideaal van menig pas-getrouwd stel- maar drukt zijn cliënten op het belang van differentiatie binnen de relatie: durven voor jezelf te kiezen in allerlei situaties, egoïstisch te zijn, jezelf te voeden, zodat je de ander wat te bieden hebt.
Vaak wordt in dit verband gesproken over de emotionele fusie als diepe valkuil voor veel stellen: Het permanent op elkaar afgestemd zijn, steeds de antenne aan hebben voor wat de partner nodig heeft, prettig vindt, het liefste heeft. En dat kan veel te ver gaan. Je kent ze wel: van die stellen die elkaars zinnen afmaken als één van beiden kennelijk voor de zoveelste keer een verhaal vertelt of herinnering ophaalt. En als je zijn mening hoort, zal het ook wel die van haar zijn. En altijd stemmen ze alles braaf met elkaar af. ‘Vind je het goed als ik nog even blijf?’ in plaats van: ‘ga alvast maar, ik blijf nog even’.
Deze stellen houden de godganse dag rekening met elkaar. Zij is dol op koriander, maar ze kookt zonder want dat lust hij niet. Hij wil eigenlijk mee met vrienden vissen, maar begint er maar niet over, want haar ouders verwachten hen voor moederdag op bezoek. Zo vermijden ze iedere ruzie, iedere rimpeling op het water. ‘Gewoon rekening met elkaar houden’, noemen ze dat. Maar onder water leveren ze al hun wensen, verlangens en behoeften in voor de lieve vrede. Dit zijn de stellen die uitgepraat raken en op de automatische piloot proberen een eindstreep te halen.
Dat kan anders. Of eigenlijk: dat moet anders. Doe vooral ook je eigen ding in de relatie! Natuurlijk mag je dat een beetje afstemmen, maar dan bij wijze van spreken op de manier waarop je dat ook met kleine kinderen doet:
‘Zal ik zaterdag of zondag met de mannen gaan vissen?’
‘Zal ik komende meivakantie met mijn vriendinnen naar Ibiza gaan, of wachten tot de herfstvakantie?’.
‘Na het werk hebben we een borrel, zal ik in het logeerbed gaan liggen als ik erg laat thuiskom?’
Je ziet: nergens wordt om toestemming gevraagd. Want als volwassen mensen heb je van elkaar geen toestemming nodig als je je verantwoordelijk gedraagt. Het grote voordeel is dat je avonturen beleeft, dat dingen anders lopen dan gedacht, dat je kortom de volgende dag iets te vertellen hebt. En dat is wel zo leuk in een relatie.
Schijf van Vijf punt drie: Nieuwsgierig blijven naar de ander
Ik zeg het maar zoals het is: er zijn best veel mannen die hun vrouw als vanzelfsprekendheid beschouwen. Die menen alle gedachten en frustraties van hun vrouw wel zo’n beetje te kennen. En degenen die ze niet kennen, daar zijn ze niet meer zo heel nieuwsgierig naar, want dat gezeur kunnen ze missen als kiespijn. Andersom zijn er tamelijk veel vrouwen die klagen als een grondrecht beschouwen, waar ze op ieder moment mee kunnen beginnen en pas hoeven op te houden als ze alles hebben gezegd wat er op hun hart ligt. Die denken dat hun man een oneindig absorberend doekje voor hun negatieve emoties is. En als ie dat niet is, dan leert ie het maar te zijn.
Stellen die op dit punt in therapie belanden, kenmerken zich door het chronisch etaleren van de communicatieve ‘Ruiters van de Apocalyps’ zoals relatietherapeut Gottmann deze noemt. Het voert te ver om ze hier te bespreken, maar wat je dan hoort zijn neerbuigende verwijten en minachtende jij-bakken waarop negatief defensief wordt gereageerd (en ergens het zinnetje ‘laat ook maar’) en non-verbaal wordt er veel met de ogen gedraaid, het hoofd geschud, de armen over elkaar geslagen en gefronst. En dan realiseer je je als relatietherapeut dat dit ook ooit twee mensen waren die niets liever deden dan verdrinken in elkaars verhalen. Die alleen maar dachten: ‘vertel me meer, meer, meer’ terwijl ze keken in de nieuwsgierige ogen van de ander. Ooit, jaren geleden.
De crux is dat je leert nieuwsgierig te blijven naar elkaar. En dat je het voor de ander de moeite maakt om nieuwsgierig naar jou te zijn. Dan helpt het als je bereid bent te luisteren en door te vragen, als de partner iets te berde brengt. Dat je dan niet reageert vanuit de eenvoudige reflex, maar dat je eens een zin begint met ‘daar heb ik eigenlijk al een tijdje niet meer over nagedacht, wat een goede vraag.’ En dat je andersom eens een gesprek begint met ‘Schat, ik zit al een tijdje te denken over X, ik merk dat ik daar Y van vindt. Wat vind jij daarvan?’
In relatietherapie valt het me vaak op hoe weinig partners weten van elkaars jeugd, jonge jaren, terwijl dit bij uitstek de periodes zijn waarin ontzettend veel bepalende dingen kunnen zijn gebeurd. Sporen van die gebeurtenissen kunnen nu nog de basis vormen van het denken en handelen. Gewoontes en opinies kunnen hun wortels hebben in eerdere relaties, in voorbeelden uit het gezin van herkomst. Het kan zoveel ruimte bieden om in plaats van kritiek te geven op je partner eens een vraag te stellen: ‘Hoe deden jouw ouders dat vroeger dan?’ of ’wat maakt dat je dit zo aanpakt?’ of ‘Joh, je verrast me, hoezo zie jij dat zo?’
Als je leert op die manier nieuwsgierig naar elkaar te blijven, kun je tot prachtige gesprekken komen, die verbinden en de relatie versterken.
Schijf van Vijf punt vier: Elkaar verrassen
Wanneer heb jij je partner voor het laatst verrast? Hoe vaak verras jij je partner? En hoe doe jij dat? Denk je er wel eens over na, over ‘Verrassen’?
Een lief briefje op tafel. Een smoothie die klaarstaat in de koelkast. Een bosje tulpen van de markt. Een gevouwen wasje. Een ontbijtje op bed met bioscoopkaartjes op het blad. Hoe moeilijk is het? Nou,heel moeilijk, zo blijkt doorgaans.
Sleur, sleetsheid, verveling: door alle vaste patronen die horen bij een gezin met kinderen, wordt het leven samen makkelijk een routine en verlopen alle patronen langs de lijnen van vanzelfsprekendheid. En dat is niet erg vitaliserend voor de relatie. We hadden het al over dingen samen ondernemen en dingen zelf ondernemen. Maar er is nog een mooie manier om de sleur van alledag te doorbreken: elkaar verrassen met kleine en grotere gebaren.
Even een glimlach omdat je partner aan je heeft gedacht, een twinkel in de ogen omdat er aandacht aan je is besteed. En bij jezelf de voorpret als je even tijd maakt om een verrassing voor je partner voor te bereiden. Het loont ontzettend om hier goed in te worden. Gary Chapman vertelt in zijn voortreffelijke boek ‘de vijf liefdestalen’ hoe makkelijk dit is voor de één en hoe lastig voor de ander. Sommige mensen zit het in het bloed om de wereld om zich heen te verrassen. Ze halen geintjes uit op het werk, weten op ieder feestje met iets verrassends aan te komen en zetten met groot gemak thuis de boel met de kinderen op stelten. Een verademing als je dat kunt!
We zijn allemaal gevoelig voor kleine en grotere attenties, hoewel we er ook enorm in verschillen: de één kan verrukt zijn over een gevouwen zeilbootje met een lieve boodschap, de ander doe je een plezier met het ophangen van een schilderijtje of het regelen van een oppas en theaterkaartjes. Een bos bloemen op tafel, favoriete chocoladereep in de broodtrommel, een reparatie regelen die al een tijd wacht, een cadeautje waar écht over is nagedacht! Mijn vrouw zegt altijd: als je me praktische cadeau’s voor mijn verjaardag begint te geven, dan ga ik bij je weg.
Gewoon één keer per week een klein gebaar. De beloning zal groot zijn.
Schijf van Vijf punt vijf: Heb (het over) Seks
Psycholoog en toonaangevend relatietherapeut Esther Perel spreekt veel over ‘eroticism’. (Als de naam Esther Perel je nog niets zegt: ga naar YouTube of lees haar boek ‘Liefde in Verhouding’. Dat laatste vooral doen in bed voor het slapen gaan, zodat je partner ziet wat je leest en je erover in gesprek raakt. Heerlijk.)
Eroticism is de eigenschap van het menselijk individu om seksualiteit op een dieper niveau als onderdeel van de eigen identiteit te ervaren. Het gaat erover hoe je als het ware samen met een ander bij jezelf naar binnen gaat, bewust bent van jezelf tijdens seksuele omgang. Dat je jezelf steeds opnieuw ontmoet en definieert als seksueel wezen met passie, vuur, verlangen, lust, behoefte aan veiligheid, spanning, vernieuwing.
Dat klinkt allemaal wellicht abstract en de kern van het betoog is dan ook het belangrijkst: wij mensen kunnen niet stoppen om ook een seksueel wezen te zijn én onze seksualiteit is integraal onderdeel van onze identiteit en dus van de ontwikkeling die we in ons leven doormaken.
Een relatie is een plek om te groeien, zelf en samen. Als het goed is, is de relatie een veilige plek en een plek waar je steun en vertrouwen voelt om nieuwe uitdagingen aan te gaan en je te ontwikkelen. Dat kan in verschillende richtingen op allerlei niveau’s zijn: intellectueel (studie, gesprekken, lezen), cultureel (bezoeken voorstellingen, lezen), persoonlijk (dingen doen buiten de comfortzone (samen of alleen), coaching en opleiding). En bij dat laatste hoort dus ook de seksuele ontwikkeling van jezelf en van jullie als koppel.
‘Als de seks goed is, is het maar een klein onderdeel van de relatie, maar als de seks slecht of afwezig is, is het zomaar het grootste deel van het relatieprobleem’, aldus Esther Perel.
En daarom ben ik het met haar eens, dat we het erover moeten hebben in onze relaties. In onze seksualiteit zit ontwikkeling: als twintiger ziet het er anders uit dan als dertiger, veertiger of vijftiger. In de loop van de jaren groeit ons zelfvertrouwen, we leren onszelf beter kennen, we accepteren steeds meer wie we zijn en we ontwikkelen ons. We verliezen stukjes schaamte of bouwen nieuwe op. We komen onszelf tegen in ontmoetingen, op cursussen, in meditatie of yoga. Als het goed is, ontwikkelen we ons een leven lang, verdiepen onze zelfkennis, leren steeds meer van onszelf zien. En in die ontwikkeling kunnen onze wensen, verlangens en fantasieën mee-veranderen.
Om toe te geven aan bepaalde verlangens is het vaak nodig een zekere schaamte te overwinnen, zelfvertrouwen of zelfkennis op te bouwen. Dat kost tijd, dat heeft soms nodig dat we met anderen praten. En daarvoor zou je partner de eerste zin die in aanmerking komt, maar dat is vaak lastig, meer nog als je al als tiener of jonge twintiger met elkaar in de relatie bent gestapt.
Wat maakt het dan zo lastig? Dat we er niet echt taal voor hebben en niet geleerd hebben er op een veilige manier over te praten. Stel dat je je partner op een dag vertelt dat je een keer een bungee-jump wilt maken. Je zult een verrast gezicht krijgen wellicht. En enkele minder enthousiaste opmerkingen kan ik me ook goed voorstellen: ’Maar je vond dat toch zo eng?’, ‘Pas je wel op?’. Kortom: het is even samen wennen aan het idee. Maar je komt er wel uit met elkaar, ook als het niet doorgaat. Dan is er geen bungee-jump geweest. Tja.
Maar wat als je voorstelt om een keer een BDSM-avond samen te bezoeken, omdat je door het lezen van Fifty Shades iets in jezelf wakker hebt voelen worden, waarvan je niet wist dat het er zat?
Dat kan de sfeer in het huwelijk zomaar danig verslechteren. Vernieuwing en verandering op dat vlak is in heel veel relaties ontzettend moeilijk. En het ingewikkelde is: als je het hebt uitgesproken, dan is het er altijd. Dan kan het niet meer vergeten worden. Dus dat is eng en je laat het vaak wel.
En toch is het cruciaal om het onderwerp sex, erotiek, vrijen met elkaar, op de agenda te houden. Om het erover te hebben, om het levend te houden, om het een plek te geven in jullie leven. Het is dan de kunst om voorbij de oppervlakkige vragen te komen. Dus niet alleen ‘ben je nog tevreden over onze seks?’. Want het antwoord daarop is te snel een eenvoudig en eenduidig ‘ja’. Waar je nieuwsgierig naar zou kunnen zijn, zijn de diepere verlangens, wensen, nieuwsgierigheden van elkaar. Heb bijvoorbeeld vrolijke gesprekken met elkaar over ‘Vijftig tinten Grijs’ wat je allebei hebt gelezen. Of laat elkaar een erotisch filmpje zien, waar je elkaar vragen over stelt. Of ga een keer samen naar Christine le Duc of de Kamasutra-beurs.
Als je als stel erin slaagt om sex op de agenda te houden, zonder dat je oordeelt, dingen van elkaar ‘gek’ vindt en zonder dat je uit schaamte een gesprek afbreekt: als dat je allemaal lukt dan zul je niet alleen meer bevredigende seks met elkaar beleven, maar sla je ook een stevig fundament onder jullie relatie.